چکیده:

هدف از انجام اين پژوهش, طراحي و تدوين راهبرد توسعة ورزش همگاني استان سيستان و بلوچستان بود. نمونة آماري پژوهش را, 30 نفر (70 درصد مرد و 30 درصد زن) از استادان تربيت بدني مؤسسات آموزش عالي استان, مديران هيأت علمي تربيت بدني وزارت علوم تحقيقات و فناوري استان, مديران و كارشناسان تربيت بدني استان و نيز مديران نهادهاي دولتي و خصوصي استان كه در زمينة فعاليت هاي ورزش همگاني نقش داشتند, تشكيل مي دهند. ابزار جمع آوري داده ها, پرسشنامة محقق ساخته بود كه روايي آن توسط چند تن از استادان صاحب نظر و پايايي آن با روش آلفاي كرونباخ (92 درصد) تاييد شده بود. پرسشنامه مشتمل بر 43 سؤال رتبه بندي شده در زمينة بررسي قوت ها, ضعف ها, فرصت و تهديدهاي ورزش همگاني استان سيستان و بلوچستان بود. داده هاي پژوهش با استفاده از آمار توصيفي, آزمون مقايسة ميانگين ها و آزمون فريدمن تجزيه و تحليل شد. يافته هاي پژوهش نشان داد, استان سيستان و بلوچستان با 5‎/2 ميليون نفر جمعيت, كمتر از 007‎/0 درصد مردم استان در ورزش همگاني مشاركت دارند, كه با توجه به موقعيت خاص جغرافياي استان, نرخ بيكاري, قاچاق سوخت و مواد مخدر, ... و نيز شيوع انواع بيماري هاي ناشي از كم تحركي, مي توان با تدوين راهبرد توسعة ورزش همگاني و راهكارهاي اجرايي بر پاية تحليل اطلاعات به دست آمده به مسئولان ادارة كل تربيت بدني استان, ارائه كرد تا برنامه ريزي و سازماندهي شود. علاوه بر اين زمينة مناسب تقويت فرهنگ ورزش همگاني و تفريحي در استان, افزايش مشاركت و همكاري فعال ديگر سازمان ها و نهادها, تحقق اهداف ورزش همگاني و به كارگيري تمامي ظرفيت هاي بومي و ملي در راستاي رشد و توسعة ورزش هاي همگاني و بومي استان ارائه شود.

مقدمه

بازی های بومی و محلی سیستان و بلوچستان كه قدمتی به اندازه تاریخ این سرزمین دارد اكنون در كشاكش زندگی روزمره و پیشرفت علم و تكنولو‍ژی رو به فراموشی است و گویی تنها در خاطرات مادربزرگ و پدربزرگ ها بجا مانده كه 'چقك پور' سرگرمی محلی و قدیمی از این جمله است

به گزارش ایرنا و در ادامه معرفی بازی های محلی سیستان و بلوچستان، این بازیها هر كدام با اهداف مشخص طراحی شده و مورد علاقه نوجوانان و جوانان بوده است اما بیشتر آنها در آستانه فراموشی است كه صرف نظر از جنبه های فرهنگی آن و به گفته رییس هیات ورزشی روستایی و عشایری سیستان و بلوچستان: زندگی مدرن باعث دوری از بازیهای محلی و بی تحركی و شیوع انواع بیماری ها حتی در جوامع روستایی شده است.

بازی های محلی استان سیستان و بلوچستان عبارتند از: پادشاوزیر، توطن سواری، چل بازی، چوب بازی، ستط، سرخ پری زردپری، شترسواری، غایم بازی، کَودی کَودی، کیچ زور، گل گل، لپگر، هرکشکا، اشکاتیلی، چوک چوک، لیلی گوگو، آنجلاسیکی، کلاه چل چل، قله پود، چل وشکه، کشتی کچ گردون. که در ذیل به چند نوع از این بازیها می پردازیم.

- توطن سواری (زابل)

    این بازی شبیه مسابقه قایقرانی است و بین افرادی که در راندن این وسیله بومی مهارت دارند برگزار می شود و به برندگان جوایزی هم تعلق می گیرد.

- چوب بازی (چابهار)

    دایره بزرگی از جمع بازیکنان تشکیل می شود، همراه با نوای ساز و دهل چوب بازی با حرکات آرام و منظمی آغاز می شود. به تدریج همراه با تندشدن آهنگ حرکات هم تندتر وتندتر می شود. در این حرکات بازیکنان چوب های خود را به هم می کوبند. کوچکترین غفلت باعث اصابت چوب به بدن بازیکنان می شود. هر بازیکن دو چوب در دست دارد و با آهنگ دو قدم به جلو برداشته، یک قدم به عقب برمی گردد و یکبار به دور خود می چرخد. وقتی بازیکن دو قدم جلوتر می رود باید چوب های خود را به صورت ضربدر در مقابل صورت خود نگه دارد، هر بازیکن وقتی برمی گردد با بازیکن پشت سری خود نیز به بازی می پردازد. این بازی برپایه مهارت و استقامت استوار است.

 - کیچ زور (زابل)

    قطعه زمینی را برای بازی انتخاب می کنند، بازیکنان هر گروه در قسمتی از زمین مستقر می شوند، داور استخوان را به هر دو گروه نشان می دهد سپس آن را به وسط زمین پرتاب می کند، افراد دو گروه هجوم می آورند تا استخوان را بردارند، هرگاه کسی استخوان را به دست بیاورد دیگران به او حمله می برند تا استخوان را از دست او در بیاورند. هر گروه که کیچ را به داور تحویل دهد بازی را برده است.

- چل بازی

     چَلْ : نام بازی است گروهی که بین دو تیم با نفرات مساوی هر گروه 5 نفره انجام می شود، بازی مذکور از جمله بازی های محلی است که در رودهای پرآب و در محل های عمیق و یا استخر و دریا می تواند برگزار شود. این بازی در روستاهای ایرانشهر متداول است. بازی توسط یک نفر داور، داوری و قضاوت می شود.

- شترسواری

    شترسواری از جمله ورزش های بومی با محلی استان سیستان و بلوچستان است که به ویژه در شهرستان های خاش و ایرانشهر همچنان کم و بیش رایج است و به مناسبت هائی برگزار می شود.

- گل گل

    از جمله بازیهای شبانه روستاهای شهرستان زابل که پس از فراغت از کار روزانه در کوچه میدان ده انجام می شود بازی گروهی است بین دو تیم به نام "گل گل" (گل گل ها) تعداد بازیکنان هر تیم معمولاً از 5 تا 10 نفر است محل بازی به گونه ای که اشاره شد. کوچه یا میدان محل است. طول زمین بازی حدود 30 متر می باشد. هر تیم دارای یک سردسته است. این بازی نیازی به وسیله ندارد.

بازی محلی ˈجیˈ در سیستان و بلوچستان

ˈجیˈ از جمله بازیهای بومی محلی استان است که با هدف بهبود سرعت، قدرت و عکس العمل در بین شرکت کنندگان که بیشتر کودکان بالای 12 سال هستند در محدوده ای به مساحت هزار و 600 مترمربع انجام می شود.

برای شروع بازی همیشه استاد یا معلم، دانش آموزان و نوجوانان شرکت کننده در این بازی را به دو گروه مساوی هشت تا 20 نفره ˈزننده و گیرندهˈ تقسیم می کند.وظیفه ˈگروه زنندهˈ در این بازی این است که به یک یا چند نفر از ˈگروه گیرندهˈ دست زده و به سمت یکی از مناطق خنثی شده که در چهار گوشه زمین قرار دارد فرار کند.
هر نفر از ˈبازیکنان دست خوردهˈ اگر نتواند کسی را که به وی دست زده است بگیرند از بازی اخراج می شوند و اگر موفق به گرفتن ˈفرد دست زنندهˈ تا قبل از رسیدن به منطقه خنثی شود نفری که گرفته شده اخراج خواهد شد.
با اخراج شدن هر یک نفر از دو گروه زننده و گیرنده، از اخراجیهای تیم مقابل یک نفر وارد بازی می شود.
بازی جی تا زمانی که تمام نفرات یک تیم اخراج شوند ادامه دارد و در پایان بازی، تیم بازنده به اندازه طول زمین به اعضای تیم برنده سواری می دهد.

بازی چقك پور:

 'چقك' همان گنجشك و 'پور' به معنای پرواز است و این بازی در دیگر استان های كشور به 'كلاغ پر' مشهور است. در این بازی محدودیتی در شمار شركت كنندگان وجود ندارد، در ابتدا یك نفر كه آغازگر بازی است اسامی یكایك پرندگان و حیوانات را به دلخواه بر زبان می راند و پس از یاد كردن هر موجود بلافاصله كلمه 'پور' به معنای پرواز را تكرار می كند و دست خود را بالا می برد.

شركت كنندگان پس از شنیدن كلمه مورد نظر و 'پور'، اگر پرنده یا حیوان نامبرده قادر به پرواز كردن باشد، دست خود را به نشانه تایید بالا می برند، در غیر این صورت بی حركت بر جای خود باقی می مانند.

آغازگر بازی نام بردن موجودات را ادامه می دهد تا اینكه از چیزی نام می برد كه پرواز نمی كند، مثلا می گوید، 'گوسفند؛ پور'، اگر افراد شركت كننده تیزهوش باشند، دستشان را بالا نمی برند، و اولین كسی كه به اشتباه دست خود را بلند كرد، بازنده معرفی شده و جریمه می شود.

جریمه فرد بازنده به این صورت است كه باید خم شود تا همه شركت كنندگان به پشت وی ضربه بزنند و با هم بخوانند ' تپ تپ خمیر، شیشه پر پنیر، دست كی بالا ' ؟.

فرد بازنده كه قادر به دیدن شركت كنندگان نیست پس از ضربه زدن آنان به پشتش، برای پاسخ به سوالشان باید حدس بزند كه دست چه كسی بالاست. شركت كنندگان به كار خود ادامه می دهند تا حدس بازنده مبنی بر تشخیص فردی كه دستش بالاست، درست از آب درآید.

کدش کدش (تعداد نفرات: دو نفر و اگر خواستند داور انتخاب کنند سه نفر.  مهارت سنجیده شده: تندی و دقت    البته بازی ها جز این مهارت ها انسان را جامعه پذیر نیز می کنند و نقش اساسی ای در شکل گیری شخصیت انسان ها دارند.
شیوه بازی:گل های آماده شده از خال رس (گل مل mal( را آماده کرده و بصورت کاسه در می آوریم و به بازیکن مقابل می گوییم            "کوتو کتو بل کتو اگه نده خون مه و گردن تو "
البته به جای کتو کتو از کدش کدش نیز استفاده می شده جز این کدو کدو kodoo           و بعد گل را که آماده کردیم می کوبیم بر زمین و هر اندازه که گل از نقطه نازک بترکد و باز شود باید توسط بازیکن مقابل با گل پر شود. )

کبدی:

 کبدی همان ورزش زو ایرانی است ،اصل ومنشاءاین بازی بومی ومحلی نیاز به قدرت ومهارت داشته وکاملا"ساده وکم خرج می باشد ونیازی به محوطه بزرگ و وسایل بازی ندارد . این بازی درتمام نقاط ایران معروف ومشهور و مسابقات کبدی به طورعادی برگزار می شود.

این بازی در سیستان و بلوچستان کبدی و درگیلان شیرین دودو و درخراسان،گلستان و مازندران زو و در خوزستان اش تي تي  نامیده می شود.

کبدی علاوه براينكه يك ورزش پرتحرك وکم خرج و ساده است در داخل و بيرون سالن نيز برگزار و ترکیبی ازکشتی و راگبی است . برای گرفتن مهاجم یا فرار از دست حریف دراین بازی به مهارت ، انعطاف پذیری ، چابکی، استقامت، حضورذهن و جرأت نیاز است.

تشكيلات اين رشته ورزشي درايران از سال 1375 با عنوان انجمن كبدي (تحت پوشش فدراسيون ورزشهاي همگاني )شروع به فعاليت نمود و با توجه به كسب مدالهاي ارزشمند در مسابقات قهرماني آسيا و جهان در بعد قهرماني باصلاحديد مسئولين محترم سازمان تربيت بدني در تاريخ 8/4/84 ،با تشكيل مجمع عمومي وتحت عنوان فدراسيون كبدي جمهوري اسلامي ايران عملا"شروع به فعاليت نمود. اين فدراسيون از بدو فعاليت تا كنون توانسته است 30  استان كشور را تحت پوشش رشته ورزشي كبدي قراردهد ودر رده هاي نونهالان ، نوجوانان، جوانان ، بزرگسالان در دو بخش آقايان و بانوان فعال بوده و اين فدراسيون درسال 1375 (1996) به عضويت كنفدراسيون كبدي آسيا و در سال 1380  ( 2001) به عضويت فدراسيون جهاني درآمد وكرسيهاي نايب رئيس فدراسيون جهاني ودبيرفدراسيون كبدي آسيا توسط مسئولين ورزش كشورمان كسب كه موجب مباهات ورزش كبدي كشوراست . از اهداف بلندمدت اين فدراسيون توسعه وگسترش ورزش كبدي در اقصي نقاط كشور بويژه در روستاها ومراكز بخشها به منظور انتخاب استعدادهاي بالقوه در اين رشته ورزشي و آموزش آنها با علم ورزش براساس دانش روز به منظور كسب مقامهاي قهرماني براي كشورعزيزمان مي باشد.

تاريخچه اين بازي به 4000 سال قبل باز مي گردد .كبدي يك ورزش بسيار محبوب در آسياي جنوبي است، ورزشي است كه بين دو تيم با حضور 12 بازيكن از هرتيم ( 7 نفر درزمين + 5 نفر رزرو) انجام مي شود. بازي در بخش آقايان (رده بزرگسالان وجوانان) در دو نيمه20 دقيقه اي و در بخش بانوان در دو نيمه 15دقيقه اي انجام        مي شود. مهاجمان دو تيم درحالي كه مرتبا" كلمه كبدي كبدي را تكرار مي كنند با انجام حركات حمله و دفاع و جابجايي سعي مي كنند با لمس يا گرفتن يار تيم مقابل بتوانند به بالاترين امتياز دست يابند.

ريشه كلمه كبدي ازواژه كائون بادا به معني مبارزه با حريف مشتق مي شود اين بازي همزمان با بازيهاي المپيك برلن در سال 1936 در شهر ماهاراشترا توسط هانومان ويابام به نمايش درآمد. بازي كبدي درسال 1938 دربازيهاي المپيك هند در شهر كلكته معرفي و فدراسيون كبدي هند( KFI ) در سال 1950 تاسيس شد و قوانين و مقررات استاندارد بازي كبدي درهمين سال تصويب شد. و فدراسيون آماتور كبدي هند نيز در سال 1973 تأسيس شد .

فدراسيون آماتور كبدي آسيا در سال 1978 تشكيل شد وكبدي براي اولين بار به عنوان يكي از رشته هاي نمايشي بازيهاي آسيايي در سال 1982 دهلي نو شركت و براي اولين بار نيز در بازيهاي آسياي پكن در سال 1990 به عنوان يك رشته رسمي شركت داده شد. اولين مسابقات رسمي جهاني كبدي براساس قوانين ومقررات فدراسيون آماتور كبدي آسيا و اولين بار در سال 2004 در بمبئي هند برگزار شد وكشورهايي از آسيا- اروپا- آمريكا در اين رويداد شركت نمودند. اولين دوره مسابقات قهرماني كبدي در سال 1980 برگزار شد تا بخش زنان نيز در سطح بين المللي فعاليت لازم را داشته باشد . هدف اصلي فدراسيون كبدي جهاني گسترش ورزش در سراسر جهان وگنجاندن آن به سوي المپيكي شدن است و آقاي جي